भाषा र लिपिको स्थानान्तर इतिहास

भाषा र लिपिको स्थानान्तरण भनेको चाहिँ भाषा र लिपिहरु पहिला नभएर नयाँ सिर्जना गरि नष्ट नभएसम्म को अवस्थालाई बुझिन्छ । माथि उल्लेख गरे जस्तै विश्वकै मान्छेहरुको आ–आफ्नै जात भित्र भाषा र लिपिहरुकैयौँ हजार वर्ष पहिलादेखि नभएर नयाँ विकास भए । त्यस मध्ये धेरै जसो भाषाले आ–आफ्नै समय र स्थानमा विकासीत भई लोप पनि भई सकेका छन । प्राय जसो भाषाले चाहिँ अझै पनि यस संसारमा जीवितै रहेर मान्छेहरुको मनको चाहनाहरु पूरा गरिरहेका छन् । त्यसोभए यस संसारमा हाल जम्मा कति ओटा चाहि भाषा र लिपि छन भनी बिसौँ शताब्दीको सुरुवात तिर रहेका भाषाविद्हरुले राम्रो खोज अनुसन्धान गर्न नसकेको देखिन्छ । कसैले भाषा र लिपि ३००० (तीन हजार) छन् भने कसैले १०,००० (दश हजार) छन् भने पनि आजकल विश्वमै आधार मानेर ठूला–ठूला भाषा र लिपिलाई परिक्षण गरि सन् १९९६ (उनाईस सय छयानब्बे) को १३रौं अवसरमा मनुष्य जातिको परिक्षण आवेदन टीका टिप्पणी भन्नेमा भाषा र लिपिको पर्यायवाची गन्ति ६७०३ (छ हजार सात सय तीन) भएको पाइएको छ । सन् १९९६ (उनाईस सय छयानब्बे) मा अन्तर्राष्ट्रिय भाषा, लिपि सर्व संग्रह ज्ञातव्यले ६३०० (छ हजार तीन सय) छन् भनेको छ । विश्वका भाषा लिपि मानचित्रले भने ६७९६ (छ हजार सात सय छयान्ब्बे) भाषा र लिपि छन् भनेको छ । त्यसमा आजकलको मान्छेहरुको दैनिक बोलचालमा रहेको भाषा चाहिँ ६००० (छ हजार) को हाराहारीमा छन् भनी उल्लेख गरेको पाईन्छ । विश्वमै ख्याति प्राप्त भाषाविद् डेवीड क्रिस्टलले सन् २००० (दुइ हजार) मा विश्वकै भाषाको गन्ति ६००० (छ हजार) जति छन भन्नु भएको छ । तीभाषा बोल्ने धेर–थोर बाट हेर्दा डेवीड क्रिस्टलले लेखेको “भाषाको मरन” भन्ने किताबमा भाषा प्रयोग गर्ने मान्छे दश करोड भन्दा बढी भएको भाषा ८ आठ वटा छन् :

क) अंग्रेजी
ख) चिनियाँ
ग) स्पेनीस
घ) रुसी
ड) पोर्चुगल
च) हिन्दी
छ) जापानी
ज) र बंगली

बोल्ने मान्छे १,९९,९९,९९९ (एक करोड उनान्सय लाख उनान्सय हजार नौ सय उनान्सय) सम्म भएको भाषा बहत्तर छन् । बोल्ने मान्छे एक करोड देखि नौ करोड नौ लाख नौ हजार नौ सय उन्नसय सय भएको भाषा दुई सय उनान्चालीस छन् । एक लाख देखि नौ लाख उनान्नब्बेहजार नौ सय उनान्सय सम्म भएको भाषा सात सय पन्चान्ब्बे छन् । बोल्ने मान्छे दश हजार देखि नब्बे हजार नौ सय उनान्सय सम्म भएको भाषा सोह्र सय पाँच छन् । बोल्ने मान्छे एक हजार देखिनौ हजार नौ सय उनान्सय सम्म भएको भाषा सत्र्र सय बयासी छन् । बोल्ने मान्छे एक सयदेखि नौ सय उनान्सय सम्मा भएको भाषा हजार पचहत्तर छन् । बोल्ने मान्छे दश देखि उनान्सय सम्म भएको भाषा तीन सय दुई छन् । बोल्ने मान्छे एक देखि नौ सम्म भएको भाषा एकासी वटा मात्र पाइएको छ । अरु पनि एक सय अठहत्तर भाषा बोल्ने मान्छे दश देखि पचास जना जति पनि छैन । एक सय उनान्सय भाषा बोल्ने मान्छे बाह्र जना जति पनि छैन । एकाउन्न वटा भाषा बोल्ने मान्छे एक–एक जना जति मात्र भएको पनि उल्लेख गरिएको छ । ती भाषा बोल्ने मान्छे एक करोड माथि रहेको लाई उदाहरणमा लिनु पर्दा किशोर अवस्था र युवा अवस्था जस्तै मान्न सकिन्छ। ती भाषा बोल्ने मान्छे नष्ट भएर अति कम भएको चाहिँ बुढो भएर मर्ने अवस्थामा पुगे जस्तै मान्न सकिन्छ । त्यसो भए विश्वमा कति वटा लिपि छन् भन्दा ती भाषाहरुमा झन्डै सत्तरी प्रतिशत जतिको आफ्नो लिपि छैन । लिपि भएका भाषाचाहिँ जम्मा पन्द्र सय जति छन् भनि उल्लेख गरिएको पाईन्छ । यी भाषा र लिपिहरुले अहिले विश्वमा मान्छेहरुलाई संकेत आदनप्रदान गर्ने काम गर्दैछन । कुनै पनि धार्मिक सिद्घान्तहरु र उहिलेको गृहस्थीहरुको विभिन्न थरिका विद्याहरुले व्याकृत गरेर मनुस्य जाति आ–आफ्नो विचार र विद्या त्यति मात्र नभएर विद्या आफ्नै स्वभाव र परम्परा अनुसार संरक्षण गरेर नष्ट हुन नदिई अवस्थित रहने काम गरिरहेका छन् ।