विश्वका भाषा र लिपिहरुको छोटो इतिहास

भाषा र लिपि भनेको विद्याको मुख्य आधारशिला हो । ती भाषा र लिपिहरू मानव सभ्यता र संस्कृतिका उपज हुन भाषा र लिपि आदिम काल देखि नै नभएर नयाँ निर्माण गरिएका हुन् भनी उल्लेख गरिएको छ । यसमाः

(१) भाषा र लिपिको विकास
(२) भाषा र लिपिको स्थानान्तर इतिहास
(३) भाषा र लिपि नष्ट भएको इतिहास

सर्वप्रथम मनुष्यको विकास समबन्धी छोटो जानकारी
मनुष्यहरूको पुर्खौली चिम्पान्जीभएको र त्यो पनि अफ्रिकाबाट उत्पन्न भएको भनिन्छ । ७० करोड वर्ष देखि ५० करोड वर्ष अगाडि सम्म अफ्रिकामा मनुष्य जातिको पहिलो पूर्वज पितामहको रुपमाचिम्पान्जी र अरु चिम्पान्जी हरू क्रमश अलग-अलग भएर जात र गोत्रपनि अलग-अलग भए । ती मनुष्य जातिको पुर्खौलीहरू केहि समय पछि दुई भागमा विभाजन भए । ती दुईमा दक्षिण अथोलोपीथेकस (Autoalopithecus) होमोपिथेकस (Homopithecus) हुन् । दक्षिण तर्फका उनीहरू एकचालीस लाख वर्ष जति पछि विस्तारै दुई खुट्टा मात्रै टेकेर उभिएर हिड्न थाले । उनीहरू उभिएर हिड्न जाने पनि कुरा गर्न भने जानेका थिएन भनी विद्धानहरू बताउँछन् ।

विस्तारै परिवर्तन हुदै चौबीसलाख वर्ष जति यिनीहरु अगाडि होमोह्याबिलिसको रुपमा विकास भए । उनीहरू धेरै फैलिए । उनीहरूले सजिलै तरिकाले ढुंगाको भाँडाहरू बनाउन र आगो प्रयोग गर्न जाने । आगो प्रयोगमा ल्याउँने पहिलो प्राणी पनि उनीहरू नै हुन् । सोह्रलाख वर्ष जति अगाडि होमोअर्गेस्टरभन्ने जातको विकास भयो । होमोहैबिलिस र होमोअर्गेस्टर दुई थरिकै शरीरको अंगहरू मिले पनि शरीरको बनावटलाई हेर्दा अझै पनि कुरा गर्न सक्ने आवश्यक सामग्रीहरू पुरा भएको थिएन । कुरा गर्न जान्ने मनुष्य जातिको पहिलो पुखौली भनेको चारलाख वर्ष जति अगाडि विकासभएको वशांवली होमो इरेक्टस भन्ने त्यहिहो भनिए पनिहोमो रेक्टसले बोल्ने भाषा चाहि सजिलो तरिकाको फाट्टफुट्ट व्यवहारिक शब्दहरू मात्रै थिए । होमो इरेक्टस बाट पनि दुई भागमा विभाजन भएर तीन लाख वर्ष जति अगाडि होमोअस्पीन्स भन्ने र तीन लाख तीसहजार वर्ष जति अगाडि (Homo Neanderthalensis) होमो नियन्डरथालेन्सिस भन्ने मान्छेहरू विकास भए भने एक लाख पचासहजार वर्ष अगाडि देखि मात्रै वर्तमानका मान्छेहरूको विकास भएको पाइन्छ । ती मान्छेहरू मध्येबाट होमो नियन्डरथालेन्सिस देखि कुराहरू राम्रोसंग बोल्न जानेर झनझटिला नाम र पदहरू पनि समावेस भएको पाइन्छ । त्यसरी मान्छेहरूले राम्रो संग कुरा गर्न थालेको तीन लाख वर्ष पुरा भएर मनुष्य जातिको भाषा सबै निखारिन इतिहासमा तीनलाख वर्ष जति लागेको पाइन्छ । अनुसन्धानको क्रममा अन्य नयाँ कुरा पनि पत्ता लाग्न सक्ने हुनाले त्यसो भएको खण्डमा अहिले भनिए भन्दा नयाँ कुरा भाषा लिपिको हुनसक्छ ।

प्रथमतः भाषा र लिपि उत्पन्न भएको अवस्थाको चर्चा गरिन्छ ।