श्रीलंकाको बौद्ध यात्रा

हामी बिहानको खाजा पछि, अनुराधापुरा को लागी प्रस्थान गर्ने छौं । बाटोमा, दम्बादेनिया विहारायामा रोक्ने छौं । दम्बादेनिया विहाराया, दम्बादेनियाको एक पुरानो मन्दिर, राजाको समयमा श्रीलंकाको राजधानी थिए । यो एक महत्त्वपूर्ण धार्मिक स्थान हो जसले प्रारम्भिक श्रीलंकाको समृद्ध संस्कृति र परम्पराहरू (सिलोनिहरु) को खुलासा गर्छ । अनुराधापुरामा आइपुगेपछि, हामी होटलमा चेक इन गर्ने छौं र बेही समयको आराम पश्चात, यस क्षेत्रमा दिनमा उच्च गर्मी भएकोले, सूर्यास्तको साथ हामी अनुराधापुराको भ्रमण सुरु गर्नेछौं ।

समाधि स्तूपको भ्रमण – समाधिले बुद्धको ज्ञानलाई बुझाउँछ, जुन मूर्तिद्वारा ध्यानको आसान स्थितिको साथ चित्रण गरिएको छ । यो मूर्ति महामेवनावा पार्कमा जुम्ल्याहा पोखरी र थुपरमाया मन्दिरको बीचमा रहेको छ । महाविहारको परम्परागत कलामा क्रियान्वित मूर्तिको अनुहारमा एकाग्रताको भाव झल्किन्छ । टाउकोको कपाल घडीको दिशामा घुम्ने कपालले ढाकिएको छ । चीवर (लुगा) ले बायाँ काँधमात्र ढाक्छ; शान्तता विकास गर्न र उत्कृष्ट मूर्तिकलाको निर्मलताको आनन्दपूर्वक दर्शन गर्न मूर्तिबाट लगभग आठ फिट टाढाबाट मूर्तिलाई दर्शन केन्द्रित गर्न सकिन्छ ।

अभ्यगिरिया बौद्ध विहार, थेरवाद, महायान र वज्रयान बौद्ध धर्मको केन्द्र, अनुराधापुरामा रहेको अभयगिरी बौद्ध विहार हो । यो एक प्राथमिक बौद्ध तीर्थस्थल हो र विश्वको सबै भन्दा व्यापक र विशाल भग्नावशेषहरूको घर पनि हो । यो इतिहासको एक कालखण्डमा शाही राजधानी पनि थियो, र यो सुन्दर विहारहरूका लागि परिचित छ जस्ले धेरै प्राचिन कथाहरूमा स्थान पाएको छ ।

जुम्ल्याहा पोखरीहरू – पुरातन श्रीलंकामा हाइड्रोलिक इन्जिनियरिङमा कलात्मक उपलब्धिहरूको उदाहरण दिँदै दुई वटा नुहाउने पोखरीहरू लम्बाइमा पङ्क्तिबद्ध छन् । थुपरमाया श्रीलंकाको सबैभन्दा पुरानो दस्तावेज गरिएको बौद्ध मन्दिर मध्ये हो । यो महामेवना पार्कमा छ र श्रीलंकामा निर्माण गरिएको सबैभन्दा पुरानो डागोबा मध्येका हो, जुन जम्बुदीपमा राजा देवनम्पियातिसा (२४७-२०७ ईसापूर्व) को शासनकालमा बनेको थियो । भ्रमण पश्चात रिसोर्टमा फर्कर्ने छौं र खाना खाएर रातको विश्रम लिनेछौं ।

मिहिन्ताले मठमा सूर्योदय भ्रमणः मिहिंतालेका भग्नावशेषहरू श्रीलंकामा बुद्ध धर्मको प्रारम्भिक परिचयसँग घनिष्ठ रूपमा सम्बन्धित छन् । एउटा समारोहक सिँढीले पोखरी, विहारका भग्नावशेषहरू र चट्टानका शिलालेखहरू पार गरेर २५ मिनेटमा दुई ठूला डगोबा सम्म पुग्छ । यहाँको भ्रमण दिउँसोको गर्मीबाट बच्न बिहान सबेरै गर्ने गरिन्छ ।

भ्रमण पश्चात रिसोर्टमा फर्कने छौं र दिउँसोको खाना खाएर साँझ सम्म आराम गरीने छ । आज साँझ, अनुराधापुराको अनुभव लिन हामी स्वणर्माली स्तूप (रुवानवेलीसेया) भ्रमण गर्ने छौं र मन र आत्माले शान्ति र निर्मलता अनुभव गर्ने छौं । फूल अर्पण सहित विशेष ध्यान र पूजाको आयोजना गरी दर्शन गर्ने छौं । महा सेया, वा महाथुपा, एक बौद्ध स्तूप हो । जस्मा हाम्रो महान गुरु, भगवान बुद्धका अस्तुहरुको सबैभन्द बडी अस्तुहरु राखिएको छ, जसले यसलाई ब्रह्माण्डमा कहीं पनि नपाइने सर्वोच्च भगवान बुद्धका अस्तुहरुको सबैभन्दा ठूलो संग्रहको स्थान बनाउँछ । यो स्तूप पवित्रताको प्रतीक हो र भगवान बुद्धका अस्तुहरूको सबैभन्दा ठूलो भागले आशीर्वादित छ र शताब्दीयौं देखी देवताहरू, महान् राजाहरू र बौद्ध गुरुहरू र बौद्धलम्बीहरु द्वारा पूजीत स्तूप हो ।

जयश्री महाबोधी भगवान गौतम बुद्धलाई मानव रूपमा पृथ्वीमा प्रकट हुने महान् मानव मानिन्छ । उनले भारतको बोधगयाको जय श्री महाबोधिको रूख मुनि आफुनो पिठ्युँ यस रुखमा अडेस लाएर बसेर सम्बोधि, ज्ञान प्राप्त गरे । तसर्थ, अनुराधापुरको जय श्री महाबोधि, त्यो पवित्र बोधिवृक्षको दक्षिणी हाँग हुनु, दोस्रो सबै भन्दा विशेष कारण हो । श्रीलंकामा जय श्री महाबोधिको बिरुवा ल्याएको छोटो अवधिमा, भारतको मौलिक बोधि रूखलाई सम्राट धर्मशोककी रानी थिश्यारक्खाले एक फरक आस्थाको पालना गर्दै नष्ट गरे । तत्पश्चात पनि मौलिक रुखको जराबाट अंकुरित बिरुवाहरु दुई पटक युद्ध र प्राकृतिक प्रकोपको कारण नष्ट भए । हाल बोधगयामा भएको बोधिबृक्ष चौथो पुस्ताको पवित्र बोधि रूख हो ।

तर, हामीले अनुराधापुरमा दर्शन गर्ने बोधिबृक्ष मूलबोधि बृक्षको दक्षिणी हाँगा हो जसको मुनि गौतम बुद्धले आफ्नो पिठ्युँ यस रुखमा अडेस लाएर ध्यानमा बसेका थिए । तसर्थ, अनुराधापुरको जय श्री महाबोधि बृक्ष जीवित बुद्धको तुलनामा सारा संसारमा एक मात्र पवित्र अवशेष हो, जुन भगवान बुद्धको स्पर्शले पवित्र भएको थियो र सम्पूणर्मा स्वयम् भगवान बुद्धको दर्शन समनको एक हप्ते ’अनिमिसालोचना पूजा’ गरिन्छ । यो अति पवित्र बोधिलाई जो कोहीले पनि बिना अवरोध दर्शन गर्न र पूजा गर्न सक्ने यहाँको विशेषता हो ।

अनिमिसालोचना बोधिबृक्ष भन्नले बुद्धले बुद्धत्व प्राप्तगर्दा छाया दिने पवित्र बोधि रूख प्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्नुभएको घटना हो । वर्तमान साहित्यमा, यसलाई बुद्धले बुद्धत्व प्राप्त गरेपछि दोस्रो हप्ता त्येहीँ बिताएको भनेर वर्णन गरिएको छ । उक्त एक हप्त बुद्धले त्यो बोधि बृक्षलाई आँख पनि नझिम्काएर हेर्दै त्यो महान प्रयासको क्रममा उहाँलाई आश्रय दिएकोमा कृतज्ञता प्रकट गरेको रूपमा घटीत घटना मानिन्छ ।

बिहानको खाजा पछि, औकाना बुद्ध मूर्तिको दर्शन भ्रमण गर्न पोलोन्नारुवाको यात्रा जारी गरीने छ । औकाना प्राचीन चट्टानी मन्दिर एक पवित्र बौद्ध मन्दिर क्षेत्र हो जहाँ धेरै हेर्न लायक पवित्र बौद्ध अवशेषहरू छन्, जसमा औकाना बुद्ध, एक ठूलो चट्टानबाट कुँदिएको विशाल बुद्ध मूर्ति, ४० फिट उचाइ भएको मूर्ति हो जुन यस राष्ट्रको उत्कृष्ट प्राचीन मूर्तिकला प्रविधिको नमूना हो । स्थानीय र विदेशी तीर्थयात्रीहरू र पर्यटकहरू श्रीलंकाको यस पवित्र पर्यटकीय आकर्षणको भ्रमण गर्न र यस देशको सबै भन्दा अग्लो प्राचीन बुद्ध मूर्तिकाृ दर्शन गर्न आउँछन् । यो ५औं शताब्दी ईसापूर्वमा कुँदिएको विशाल बुद्ध मूति हो र यसको पछाडि रोमाञ्चक इतिहास छ । यहाँ, हामीले प्राचीन श्रीलंकाको सभ्यता, संस्कृति र उत्कृष्ट ढुङ्गा कलाको प्रशंस र अन्वेषण गर्न सकिने छ ।

दम्बुल्ला गोल्डेन केभ टेम्पल – तेस्रो शताब्दी ईसा पूर्वदेखि नै उत्कृष्ट र शान्त वनमा बस्ने बौद्ध भिक्षुहरूको स्थान हो । यी रङ्गिरि दम्बुल्ला गुफा मन्दिरहरू मध्य श्रीलंकामा अवस्थित छन र एक जीवित बौद्ध स्थल हो । रङ्गिरि दम्बुल्ला गुफा मन्दिरहरु ऐतिहासिक अवधिभर दक्षिणी र दक्षिण पूर्वी एशियाली क्षेत्रहरूमा सबैभन्दा ठूलो र उत्कृष्ट बौद्ध परिसरहरू मध्ये एकमा मानिएको छ । जीवित बौद्ध अनुष्ठान प्रथाहरू र निरन्तर शाही संरक्षणसँग सम्बन्धित लामो समयदेखिको परम्परालाई ध्यानमा राख्दै, १८औं शताब्दीमा आफ्नो वर्तमान रूपहरू ग्रहण गर्नु अघि गुफाहरुले धेरै नवीकरणीय कार्यक्रमहरू पार गरे । गुफा तीर्थहरूको विशाल आन्तरिक ठाउँहरू विभाजन गरिएको छैन । तथापि, असाधारण शिल्प कौशल र मूर्तिकलाहरूको सूक्ष्म व्यवस्थाद्वारा र भित्ति चित्रहरूको शानदार रचनाहरूले सजाइएका छन् । यो स्थानिय पदानुक्रम र भौतिक विभाजनहरू रहित उद्देश्यपूर्ण आन्तरिक वनावटले भक्तहरूलाई व्यवस्थित रूपमा एउटा अनुष्ठान स्थानबाट अर्को स्थानमा लैजान्छ । दुई सहस्राब्दी भन्दा बढीको लागि जीवित बौद्ध अनुष्ठान अभ्यास र तीर्थयात्राको निरन्तर परम्परासँगको सम्बन्धको लागि यो स्थान बौद्ध विश्वमा उल्लेखनीय छ ।

दम्बुल्लाको भिक्षु समूह श्रीलंका र दक्षिण र दक्षिणपूर्व एशियाको धार्मिक कला र अभिव्यक्तिको उत्कृष्ट उदाहरण हो । गुफातीर्थ, चित्रित सतहहरू, र मूर्तिकला मापन र संरक्षण को स्तरमा अद्वितीय छन् । मठमा श्रीलंकाको क्यान्डी स्कूलको १८औं शताब्दीको कलाको महत्वपूर्ण उत्कृष्ट कृतिहरू समावेश छन् । दम्बुल्ला श्रीलंकाको एक महत्वपूर्ण बौद्ध तीर्थस्थल हो । यो दुई सहस्राब्दी भन्दा बढी समयदेखि चलिरहेको र व्यापक जीवित बौद्ध अनुष्ठान अभ्यास र तीर्थयात्राको परम्परासँग यसको सम्बन्धको लागि उल्लेखनीय छ ।

उमान्दावा केसरी रंगको पहिरन पहिरिएका बौद्ध भिक्षुहरू र भिक्षुनीहरू, स्वयंसेवकहरू, र दिमाग विकास गर्ने प्रयास गर्ने सहभागीहरूको गतिविधिहरूले भरीएको स्थान हो । मौनता, बसेर गर्ने ध्यान, शान्तियुक्त आराम, विश्राम, र विचारशील श्रमको सबै भिक्षु, भिक्षुणी र सहभागीहरूले आनन्द लिन्छन् । हामी पनि एक रात उमान्दावामा बस्ने छौं ।

आजको पूरै दिन हामी विश्वबौद्ध गाउँको दर्शन भ्रमण र अन्वेषण गरेर विताउने छौं । दर्शन भ्रमणको क्रममा ध्यान, योग र प्रकृतिको अनुभव लिने छौं । उमान्दावाको विश्वबौद्ध गाउको बाटोहरु मलसिरीपुरा, कुरुनेगालामा ७० एकडमा फैलिएको छ । थेरोले बस्तीहरू, बजरी मार्गहरू, बगैंचाहरू, जैविक खेतीहरू, पोखरीहरू, पानीका ठूला निकायहरू, र मूर्तिकलाहरू सहितको एक सौन्दर्यताले आन्नदीत र वातावरण मैत्री ‘हिड्ने विहारहरु’ बाटोको सिर्जना गर्ने गुरु योजनाको परिकल्पना गरे । विश्वबौद्ध गाउँको वातावरणीय सन्तुलन वर्षे बगैंचा रोपेर र श्रीलंकाका स्वदेशी र विदेशी फूल र रूखहरू सहित विभिन्न बोटबिरुवाहरू बढाएर पुनर्स्थापित गरिएको छ । यसरी उमान्दावामा वन्यजन्तुलाई फस्टाउन प्रोत्साहित गरिएको छ । थेरो ले एक स्वस्थ, पोषणीय वातावरण सिर्जना गर्यो जहाँ मानिसहरूले एकअर्का र पृथ्वीसँग मिलेर बस्न सिक्न सक्छन् ।

बिहानको खाजा पछि, आरामपूर्वक क्यान्डी प्रस्थान गर्ने छौं र बाटोमा, मटाले कृषि साँस्कृतिक जिल्लामा रोकेर मटालेको मसला बगैचको भ्रमण गर्ने छौं । केही आराम पछि श्री दालदा मालिगावाको भ्रमण गर्ने छौं । यो पवित्र दाँत अस्तुको मन्दिर विश्व-प्रसिद्ध पूजास्थल हो जहाँ भगवान गौतम बुद्धको देब्रे दाँत राखिएको छ – यो हजारौं लाखौं स्थानीय र विदेशी भक्तहरूद्वारा श्रद्धेय मन्दिर । मन्दिर प्राचीन शाही दरबारको उत्तरमा र पूर्वमा प्रसिद्ध आरक्षित वन उदवत्ता केलया, दक्षिणमा मिल्की सागर भनेर चिनिने प्रसिद्ध क्यान्डी ताल र पश्चिममा गार्जियन गॉड्स टेम्पल बनाइएको छ । यो पवित्र स्थानको दर्शन भ्रमण पछि हिल क्यापिटल सिटीमा पैदल यात्रा सुरु गर्ने छौं र सांस्कृतिक कार्यक्रमको आन्नद लिदै रिसोर्टमा फर्कने छौं । बेलुकीको खाना र रातको विश्रम ।

लंकाथिलाका इतिहासको सबैभन्दा भव्य स्मारकहरू मध्ये एक मानिन्छ । लंकाथिलका यसको बौद्ध वास्तुकलाको सन्दर्भमा असामान्य छ । स्तूपको अमूर्त प्रतीकवादको सट्टा, ध्यान बुद्धको विशाल मूर्तिहरुमा केन्द्रित छ, यस्तै बिशाल मूर्तिहरुले सम्पूर्ण विहारहरु भरेको छ । एम्बेक्काको भ्रमणमा जानु अघि, हामी चिया, कफी र कालो मरिच उब्जाउने एउटा बगैंचाको भ्रमणमा जानेछौं, जसले हामीलाई श्रीलंकाको उर्वर खेती जग्गाको झलक दिने छ । एम्बेक्का एउटा १४ औं शताब्दीमा निर्माण गरिएको हिन्दू तीर्थस्थल पनि हो जुन जटिल रुपमा कुँदिएका काठका स्तम्भहरू र अग्लो छानाको लागि प्रसिद्ध छ । मुख्य मन्दिरमा दुई खण्डहरू छन, वेडासितिना मालिगाया मन्दिरमा मूलदेवता महासेनका स्थान छ र अर्कोमा दिग्गे, वा नृत्य हल, र हेविसी मन्दपाया, वा ड्रमर (ड्रम बजाउने) हल छ । गडोलादेनिया ऐतिहासिक प्रमाणका अनुसार यस मन्दिरका प्रमुख वास्तुकार दक्षिण भारतीय गणेश्वराचारी थिए । यसले गर्द यसको निर्मण कलामा मुख्यतया दक्षिण भारतीय कलाको प्रभाव पाइन्छ । मुख्य मन्दिर, जसमा विशिष्ट दक्षिण भारतीयकला छ, विहार परिसरको माथिल्लो छेउमा चट्टानको माथि खडा छ । भित्र, मकारा तोरानावा ड्रेगन आर्कले बनाएको बसेको बुद्धको राम्रो मूर्ति भेटिन्छ । बसेका बुद्धको वरिपरि ब्रह्मा, सुयमा, सन्तुष्टिका, मैत्री र नाथजस्ता देवताहरूको धेरै मूर्तिहरू छन् । बसेको बुद्ध मूर्तिको दुबै छेउमा बुद्धका उभिएका मूर्तिहरू पनि दर्शनीय छ ।

बसेका बुद्ध मूर्तिले गम्पोला कालको बौद्ध मूर्तिकलाको अद्वितीय शैलीलाई समेट्छ । चूना र बालुवाको लेपाइको साथ इट्टाले बनेको यस मूर्तिले बूद्धलाई ’धियाम मुद्रा’ वा ध्यानको उच्चतम स्तर भनेर चिनिने मुद्रामा देखाउँदछ । शरीर सुनले रंगिएको छ, र चिवार रातो रंगको छ । दक्षिण भारतीय बौद्ध मूर्तिकलाको प्रभावलाई प्रतिबिम्बित गर्ने अन्य विशेषताहरूमा फराकिलो-खुला आँखा, निधार र घाँटीमा झुर्रीहरू छन् ।

रोयल बोटानिकल गार्डन – यो देशको उष्ण कटिबंधीय बगैंचा वनस्पति र जीवजन्तुको मंत्रमुग्ध सौन्दर्यले भरिएको स्थान हो । दर्शनीय पेरादेनिया बोटानिकल गार्डन इस्वी १३७१ मा स्थापन भएको हो । एक समयमा कान्डीयान रानीद्वारा आनन्दको लागि रुचाएको यो दर्शनीय बगैचा महावेली नदी को एक ठूलो मोड़ द्वारा तीन तर्फ घेरिएको छ । १८ औं शताब्दीको कान्डीयन राजकुमारको निवास र १८०० को प्रारम्भमा ब्रिटिश साम्राज्यको सबैभन्दा उत्कृष्ट बोटानिकल गार्डनहरू मध्ये एक बन्यो । दोस्रो विश्वयुद्धको एक छोटो समयमा यो एसियाली क्षेत्रका लागि सहयोगी सेनाको मुख्यालयको रूपमा पनि प्रयोग भएको थियो । बगैंचामा ४,००० भन्दा बढी विभिन्न प्रजातिका बोटबिरुवाहरू छन्, जुन एशियामा सबैभन्दा उत्कृष्ट मानिन्छ । भ्रमण पश्चात रिसोर्टमा फर्कर्ने छौं र खाना खाएर रातको विश्रम लिनेछौं ।

बिहानको खाजा पछि, नुवारा एलियाको लागि प्रस्थान गर्ने छौं, नुवारा एलियामा आइपुगे पछि, होटेल मा चेक इन गर्ने छौं । त्यसपछि नुवारा एलिया शहर र अन्य दर्शनीय स्थानको भ्रमण सुरु गर्ने छौं जस्मा भगवान राम र सीता मन्दिर समाबेस हुने छ । भ्रमण पश्चात रिसोर्टमा फर्कर्ने छौं र खाना खाएर रातको विश्रम लिनेछौं ।

नुवारा बाट, हामी एल्ला को लागी रेल यात्रा गर्ने छौं – जस्लाई बादाल भित्रको यात्रा पनि भनिन्छ र संसारमा सबै भन्दा सुन्दर रेल यात्रा मध्ये पर्दछ । रेलको स्टेशनमा हाम्रो आगमान पर्खिरहेको गाडीले हामीलाई होटल सम्मा लैजाने क्रममा श्रीलंकको केन्द्रीय पहाडी भूमिहरु (हाइल्याण्ड्स), नौ आर्क ब्रिज, रावण फल्स इत्यदिको सुन्दरता र निर्मलताको आन्नद लिने छौं । एल्लामा होटलमा चेक इन गर्नेछौं र खाना खाएर रातको विश्रम लिनेछौं ।

बिहानको खाजा पछि, नल्लाथन्निया को लागी यात्रा सुरु गर्ने छौं र बेलुका १७:०० बजे रिसोर्ट मा चेक इन गर्ने छौं र खाना खाएर रातको विश्रम लिनेछौं ।

श्रीलंकाको दक्षिणपश्चिमी कुनामा रहेको २,२४३ मिटर (७,३५९ फिट) अग्लो शंक्वाकार पर्वतको शिखरमा आरोहण गर्न नल्लाथनियाबाट यात्रा सुरु हुन्छ । बौद्ध धर्मावलम्बीहरूले यसलाई एक सुन्दर पवित्र स्थान र महत्त्वपूर्ण बौद्ध तीर्थस्थल मान्छन र यस तिर्थलाई इतिहासमा अभिलेख गरिएको छ । यहाँ हामीले बुद्धको देब्रे खुट्टाको पदचिह्नको दर्शन र पूजा गर्न पाइन्छ । यस स्थानमा एक रात बसेर सूर्योदयको पदयात्रा गर्नु र एडमको चुचुरोबाट सुरम्य दृश्यहरू अवालोकन गर्नु जीवनकै अविस्मरणीय यात्राको समृतिमा रहने छ । एडमको शिखरमा हामीले भगवान बुद्धको देब्रे चरणको पूजा गर्न सकिन्छ ।

एडम्स पीकमा तीर्थयात्रा (उन्दुवापपोया पर्व) को मौसम, आधिकारिक रूपमा डिसेम्बर, मा सुरु हुन्छ र अप्रिल/मे को (वेसाक पोया पर्व) सम्म चल्छ । यदि हामी भाग्यशाली रहेमा वा भ्रमण तालिकालाई तत्अनुरुप मिलाएमा, हामीले पूर्णिमाको बिहानको सूर्योदय सँगै यो स्थलको भ्रमण गर्न सक्नुहुने छ ।

हामी आदमको चुचुरोबाट ०९:०० बजे रिसोर्टमा फर्कने छौं र खाजा खाएर मतारा को लागि प्रस्थान गर्ने छौं । मतारा मा आइपुगेपछि, होटलमा चेक इन गर्ने छौं र खानाखाएर रातको विश्रम लिनेछौं ।

बिहानको खाजा पछि, हामी गल्ले डच फोर्टको भ्रमण गर्ने छौं, जुन यसको गल्ले नामक युद्ध किल्लाको लागि प्रसिद्ध छ जुन पहिले पोर्चुगिजहरूले बनाएको थियो र त्यसपछि डचहरूले गल्ले शहरलाई जितेर पोर्चुगिजहरूले बनाएको किल्ला नष्ट गरेपछि आफ्नै गल्ले डच किल्ला निर्माण गरेका थिए । यहाँको भ्रमण किल्लाकाभित्र ढालिएको मार्गहरूमा हिड्दै र औपनिवेशिक युगका कथाहरू सुन्दै गर्ने छौं ।

गल्ले डच भ्रमण पछि, हामी मादु नदीमा प्रकृति डुङ्गा सवारी गर्ने छौं, यसको विविध गतिविधिहरु को कारणले हामीलाई एक अद्वितीय अनुभव दिन्छ । यस क्रममा हेर्न र अनुभव गर्न धेरै चीजहरू छन्, जसमा म्यान्ग्रोभ रूखहरू (म्यानग्रोभ रूखहरू र झाडीहरूको समूह हो जुन तटीय क्षेत्र र कम अक्सिजन भएको माटो भएको ठाउँमा बढ्छन्), जीवजन्तु र वनस्पतिहरू, मडु गंगाको टापुहरू, दालचीनी उत्पादनको प्रदर्शनी, कोठडुवा टापुको मन्दिर, माछा थेरापी, र लोकजीवन लगायतका धेरै चीजहरू छन् । त्यसपछि, हामी कछुवा ह्याचरीको भ्रमण गर्ने छौं, जहाँ हामीले हिन्दमहासागरमा कछुवाका बच्चाहरू पनि छोड्न सकिने छ । कछुवा ह्याचरीको भ्रमण पछि, हामी कान्देविहाराय मन्दिर दर्शन गर्न जान्छौं । कान्दे विहारयामा पुग्ने बित्तिकै तपाईंले देख्नुहुने पहिलो कुरा बुद्धको विशाल मूर्ति हो । १८ औं शताब्दीको पहाडको टुप्पोमा बनेको यो बुद्धको १६० फिट अग्लो मूर्ति, भूमिस्पर्श मुद्रामा बसेको, संसारको सबैभन्दा अग्लो मध्ये एक हो । भ्रमण पछि, हामी होटलमा चेक इन गर्ने छौं र खानाखाएर रातको विश्रम लिनेछौं ।

होटलमा खाजा खाएपछि, हामी नदीको किनारमा रहेको कालुतारा बो मन्दिर (बौद्ध स्तूप)को भ्रमण गर्ने छौं । यो संसारमा केही खाली बौद्ध स्तूपहरू मध्ये एक हो, र यसको भित्रीभागमा ७४ भित्तिचित्रहरू छन्, प्रत्येक चित्रले बुद्धको जीवनको फरक पक्षलाई चित्रण गर्दछ । यस विशेष स्तूपको दर्शन भ्रमण पछि हाम्रो श्रीलंकको अद्धितीय भ्रमणको कार्यक्रम सक्ने छ । बाँकी दिन हामी समुद्री तटमा फुर्सदिलो समाय विताउने छौं । बेलुका बिदाई भोज खाएर श्रीलंकमा अन्तिम रातको विश्रम लिनेछौं ।

बिहानको खाजा पछि, हामी लगभग ७६ किलोमिटर टाढा बन्दरनायके अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा जान्छौं, र काठमाडौंको लागि विमानमा चढ्नेछौं । काठमाडौं विमानस्थलमाअवतरण हुनेबित्तिकै हामी आ-आफ्नो गन्तव्यतर्फ अघि बढ्छौँ ।